می توان گفت یکی از وجوه تمایز بین فرهنگ انسان در عصر مدرنیته؛ با انسان در تمام اعصار متقدم در نگاه او به جایگاه و حقوق خود، و تکیه بر عقلانیت خویش است. انسان معاصر اعتبارسنجی گزاره های دینی را نه به تعبد بلکه به عقلانیت خویش واگذار کرده است. خود را نه موجودی ذی تکلیف بلکه صاحب حق و معیار تشخیص صحیح از سقیم می داند. در نگاه انسان معاصر اجرای برخی انحاء حدود شرعی علاوه بر فقدان کارآمدی، دون شأن آدمی و در تعارض با حقوق، ارزش و کرامت ذاتی او و خرد و عقلانیت جمعی متصور است. برخی جهت رفع این تعارض معتقدند هر گزاره ای که معارض با عقل قطعی باشد به حکم عقل نسخ خواهد شد[1]. می توان گفت، سازگاری نباید به نسخ کلی یا تعطیل احکام شرعی منتهی نخواهد شد. بلکه بایستی احکام کیفریِ معارض با عقل سلیم، متناسب با فرهنگ و عرف جهان تعدیل گردد. آنچه در پی می آید واکاوی برخی راهکارهای درون دینی است که بواسطه آنها می توان مجازاتهای شرعی و خصوصاً حدی را با انواع مجازاتهای عرفی متناسب با مقتضیات زمان و مکان تبدیل یا جایگزین ساخت.
یکی از مبانی که برای توجیه این امر می توان مطرح نمود، قاعده لاضرر است. براساس عموم و اطلاق این قاعده، اگر امروزه، مجازات های بدنی به کیان اسلام آسیب وارد سازد یا موجب وهن اسلام گردد و تنفر و انزجار افکار عمومی را به همراه داشته باشد، این قاعده می تواند مخصص عموم و مقید اطلاق ادله احکام حدود باشد و لذا به موجب این قاعده حفظ مصالح و عزت اسلام مقدم بر اجراء حدود الهی است و می توان جهت حفظ شوکت و عزت اسلام اجراء حدود الهی را به تاخیر و مجازاتهای حدی را تبدیل و جایگزین با مجازاتهای تعزیری و کیفرهای نامعین متناسب با عقلانیت مدرن و مقتضیات زمان و مکان نمود[2]. لذا در خصوص مجازات های بدنی و تعدیل آن نیز می توان از این قاعده بهره برد.
[1] – کدیور، محسن، حق الناس، اسلام و حقوق بشر، انتشارات کویر، ص 41.
[2] – نجف آبادی، سعید هادی، آیتی، محمدرضا، تبدیل و جایگزینی مجازات های اسلامی(حدود و تعزیرات)متناسب با مقتضیات زمان، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال سیزدهم، شماره 46، 1395، ص 109.
بدون دیدگاه